Compressor Nedir? Nasıl Kullanılır?

Compressor mix konusunda, başlangıç aşamasında olan birçok kişinin kafasını karıştıran, ancak işlevi ve kullanılması öğrenildikten sonra da bir o kadar yardımcı olan mucizevi bir araçtır.

Bu yazıda compressor nedir, nasıl çalışır ve nasıl kullanılır sorularını basit olarak aktarmaya çalışacağım.

Compressor Nedir?
Compressor, dinamik alanı sıkıştırmamızı sağlayan ya da müdahale etmemize yarayan bir araçtır.

Dinamik Alan Nedir?
İnsana zarar vermeden, algılanabilecek ses genliği 120dB olarak belirlenmiştir. Tahammül edebileceğimiz en yüksek ses gibi düşünün. Yani üst sınırı 120dB olarak düşündüğümüzde bunun bir de alt sınırı olmalı değil mi? Peki bu alt sınır sıfır olabilir mi? Evet, hayır Çünkü biz fark etsek de fark etmesek de çoğu ortamda, belirli bir seviyede noise (gürültü) vardır.

Ortalama bir oturma odasında bu noise (gürültü) seviyesi 30-40dB civarındadır. Sessiz bir stüdyoda ise 15dB civarında olabilir.

Alt ve üst sınır arasında kalan alana da dynamic range yani dinamik alan denir.

Compressor Nasıl Çalışır?

Bir ses dalgası düşünün ki bazı yerleri düşük, bazı yerleri yüksek. Compressor, yüksek olan yerleri bastırıp sıkıştırır ve düşük olan sinyal seviyesi ile yüksek olan sinyal seviyesi arasındaki alan daralır, sıkıştırılır.

Threshold
Neyin yüksek olduğunu belirlediğimiz yer ise threshold ‘tur. Yani threshold bizim eşik değerimizdir. Örneğin -13dB threshold dediğimizde, aslında compressor’e şunu söyleriz. -13dB’i geçen her sinyalı işleme al yani sıkıştır.

Ratio
Bu sıkıştırmayı ne oranda yapacağımızı ise ratio belirler. Yaptığımız sıkıştırmayı duyabilmek için 4:1 oranı iyi bir başlangıç olabilir. Eğer ilk etapta yaptığı değişikliği duyamazsanız daha yüksek değerlerle de başlayabilirsiniz.

4:1 gibi bir oran belirlediğimizde bu compressor için ne ifade eder?
Yukarıdaki örnekten devam edecek olursak, -13dB’i geçen her 4dB’i 1dB’e kadar bas, yani -13dB’i geçen her 4dB’i 3dB sıkıştır demiş oluruz. Yani normalde -9dB’e çıkacak olan sinyal sadece -12dB’e kadar yükselebilecektir.

Makeup Gain
Örneğimizde 3dB kadar bir sıkıştırma yaptığımız için sinyal seviyemizde bir kayıp oldu. Bu kaybı da makeup gain ile telafi ediyoruz. Kaybettiğiniz kadar gain verebilirsiniz ya da sıkıştırılmış olan sesin hissiyatı farklı olacağı için tamamen kulağınıza uygun bir oranda makeup gain de verebilirsiniz.

Attack (Atak)
Compressor’un ne kadar hızlı devreye gireceğini belirler. Attack (atak) tamamen ses kaynağının akustik zarfına bağlıdır. Kabaca sesin tınısını bozmayacak şekilde ayarlamaya çalışmalısınız. Tabi özel bir etki yaratmak istemiyorsanız.

Release (Salıverme)
Compressor’un ne kadar hızlı devreden çıkacağını belirler. Attack (atak) gibi Release (salıverme) de tamamen ses kaynağının akustik zarfına bağlıdır. Aynı şekilde sesin tınısını bozmayacak şekilde ayarlamaya çalışmalısınız. Tabi özel bir etki yaratmak istemiyorsanız.

Attack ve release ayarlanırken pumping pek istenen bir etki değildir ancak bazen elektronik müzikte özellikle kullanılabiliyor.

Knee

Knee olarak adlandırılan değer hard knee ve soft knee olarak ikiye ayrılıyor ve yaptığımız seçim eğer plugin kullanıyorsak net bir şekilde görülebiliyor. Compressor eğrisindeki kırılım sert bir biçimde görülüyorsa bu hard knee, eğer daha eğimli ve yumuşak görünüyorsa bu da soft knee olarak adlandırılır.

Peki etkisi nedir?
Hard Knee, sinyal threshold’u geçer geçmez ratio’ya etki eder.
Soft Knee’de ise sinyal threshold’a yakın iken ratio’ya etki eder.